DODELA NAGRADA I PRIZNANJA MDS-A U 2024. GODINI

Objavljeno

Muzejsko društvo Srbije je 30. septembra 2024. uručilo nagradu „Mihailo Valtrović“. Svečana sednica Skupštine je organizovana u Nišu u saradnji sa Narodnim muzejem Niš.

Obrazloženje
Komisije za dodelu nagrada i priznanja MDS-a u 2024. godini za period od januara 2023. do decembra 2023. godine

Dana 17.06.2024. godine u Muzeju Vojvodine u Novom Sadu održan je sastanak Komisije za dodelu nagrada i priznanja MDS-a. Komisiji su prisustvovali svi članovi: Nemanja Karapandžić, Mina Darmanović, Julka Marinković, Katarina Mitrović, Marina Vlaisavljević, Suzana Novčić i Čarna Milinković. Do 30. maja 2024. godine  pristigle su dvadeset i dve prijave. Odluke o nagradi za sve kategorije, nakon petosatnog većanja, donete su većinom glasova ili jednoglasno.

U kategoriji 1) istaknutom pojedincu za ukupan doprinos (životno delo) podnete su tri prijave:

  1. Mira Ninošević, muzejska savetnica istoričarka Narodnog muzeja u Leskovcu, u penziji.    
  2. Snežana Tomić, muzejska savetnica etnološkinja Muzeja na otvorenom „Staro selo“ u Sirogojnu.  
  3. Nebojša Ozimić, viši kustos istoričar Narodnog muzeja u Nišu.  

Svi kandidati imaju impresivne biografije i bibliografije, koje su Komisiji predstavljene primerenim prilozima dostavljenim uz prijavu. Svi su poznati i prepoznatljivi u muzeološkim i kulturološkim krugovima, ali je većinom glasova, Komisija odlučila da u kategoriji Istaknutom pojedincu za ukupan doprinos (životno delo) u 2023. godini na predlog Miline Ivanović Barišić i Bojane Bogdanović, sa Etnografskog instituta SANU nagrada Mihailo Valtrović          dodeli Snežani Tomić, muzejskoj savetnici etnološkinji Muzeja na otvorenom „Staro selo“ u Sirogojnu.

Snežan Tomić je rođena 1961. godine u Užicu, gde je završila osnovnu školu i gimnaziju. Etnologiju je diplomirala na Filozofskom fakultetu u Beogradu. U Muzeju na otvorenom „Staro selo“ Sirogojno zaposlena je od 1992. godine i više od trideset godina se posvećeno bavi istraživanjem i prezentovanjem kulturnog nasleđa zlatiborskog okruga i šire zapadne Srbije, a poseban značaj dala je očuvanju nematerijalnog kulturnog nasleđa. Tokom svog profesionalnog rada realizovala je veći broj autorskih i koautorkih izložbi i organizovala na desetine gostujućih izložbi. Ostvarila je značajnu međunarodnu saradnju sa  sa muzejima na otvorenom u Norveškoj i Hrvatskoj. U saradnji sa Etnografskim institutom SANU, Istorijskim institutom u Beogradu i Ministarstvom kulture Republike Srbije bila je organizator značajnih međunarodnih skupova. Rad u okviru Etnografske zbirke podrazumevao je sistematsku obradu predmeta i njihovu dostupnost publici kroz veći broj izložbi, putem kataloga i stručnih publikacija. Od sedamnaest autorskih izložbi, sedam izložbi posvećeno je predmetima iz Etnografske zbirke. Zbirku je obogatila brojnim predmetima prikupljenim na terenu. Posebno se izdvajaju predmeti pokućstva koji prezentuju kulturu stanovnika zlatiborskog područja u drugoj polovini 20. veka. Na stalnoj postavci predstavila je lončarsku, kačarsku i kovačku radionicu, u kojima zanatlije prezentuju tradicionalne tehnike izrade zanatskih proizvoda. Posebno se ističu njene autorke izložbe „Evo čaja, evo običaja!“, „Proizvodi starih zanata – od tradicionalnih ka savremenom“ i manifestacija „Vašar starih zanata i zanimanja“. Kao rezultat terenskog istraživanja od posebnog značaja su i monografije „Narodna nošnja Zlatibora“ i „Tekstilne sirovine Zlatibora“. Kao koordinator za Nematerijalno kulturno nasleđe za područje zapadne Srbije i saradnik Centra za zaštitu nematerijalnog kulturnog nasleđa (2011–2021) dala je izuzetan doprinos u nominovanju i upisu njegovih brojnih elemenata u Nacionalni registar, kao i timskom radu na upisu Zlakuskog lončarstva na UNESKO-vu Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa. Kao direktor Muzeja na otvorenom „Staro selo“ u Sirogojnu (2005–2007) podigla je tu ustanovu na viši nivo kroz projekte edukativnog sadržaja, sređivanja depoa, kao i podizanja vidljivosti i značaja te ustanove u zemlji i inostranstvu.

U kategoriji 2) muzeju (muzejskoj ustanovi) za izuzetne rezultate postignute u periodu od januara 2023. do decembra 2023. godine podneto je šest prijava:  

  1. Narodni muzej Čačak
  2. Muzej u Smederevu
  3. Muzej žrtava genocida
  4. Medija centar „Odbrana“
  5. Gradski muzej Sombor
  6. Muzej Jugoslavije.

            Na osnovu prispelih predloga, može se zaključiti da je svih šest muzejskih ustanova tokom prethodnog perioda dalo veliki doprinos razvoju muzejske struke u našoj zemlji u definisanom periodu. Komisija je donela odluku da nagradu dobiju dva muzeja, a to su Narodni muzej u Čačku i  Muzej u Smederevu.

 Na predlog Svetlane Radojković i Nataše Nikolić, iz Narodnog muzeja Šumadije, Aleksandra Marušića, uz muzeja Rudničko-takovskog kraja i Divne Gačić iz Muzeja grada Novog Sada nagradu je dobio Narodni muzej Čačak. Narodni muzej Čačak tokom svog 72-godišnjeg postojanja predano i sa uspehom radi u skladu sa osnovnim muzeološkim principima na istraživanju, čuvanju, zaštiti i dostojnom prezentovanju pokretnih kulturnih dobara. Zbog svog kompleksnog karaktera i zaposlenih stručnjaka iz oblasti arheologije, istorije, etnologije i istorije umetnosti Narodni muzej Čačak karakteriše i izuzetna saradnja sa muzejima širom Srbije. Istovremeno mnogobrojna udruženja, ustanove i pojedinci pronašli su u muzeju  dobrog saradnika u okviru realizovanja zajedničkih ideja, programa i sadržaja. Grad Čačak je 2023. godine postao Prva nacionalna prestonica kulture, a Narodni muzej Čačak je bio jedan od glavnih nosioca programskih aktivnosti. Promovisanje arheološkog nasleđa putem izložbene delatnosti imalo je zapaženu ulogu. Izložbe „Na Jelici beše grad“ i „U dubinama provincije“, svaka na svoj način napravile su pomak u interpretaciji kulturnog nasleđa. „Na Jelici beše grad“ savremenim tehnologijama 3D animacijom približila je i oživela lokalitet i predmete posetiocima. Izložba „U dubinama provincije“ spojila je savremeni grad i njene stanovnike sa antičkim nasleđem. Arheološko nasleđe približeno je starijoj i mlađoj publici putem dva edukativna filma iz praistorijske i antičke epohe. Veliki broj programa realizovalo je etnološko odeljenje, počev od izložbi i manifestacija na otvorenom koje su imale razne teme vezane za narodnu tradiciju, a najznačajniji događaj je otvaranje Etnološkog muzeja u Hadžića kući, na čijoj stalnoj postavci su radili kustosi ovog muzeja. Ovim je muzej dobio novi depandans i novi sadržaj u prezentaciji kulturnog nasleđa ovog kraja. U toku cele godine održan je niz predavanja o znamenitim ličnostima. Muzej će u svom sastavu od 2024. godine imati i Muzej košarke čiju stalnu postavku takođe radi tim stručnjaka ovog muzeja sa spoljnim saradnikom. Objavljen je Zbornik radova Narodnog muzeja, koji je bio posvećen košarci, kao i monografija „Kako je Čačak postao grad košarke“.

Na predlog Vesne Crnoglavac, Narodni muzej Niš, drugi dobitnik za muzej godine je Muzej u Smederevu.  Muzej u Smederevu je ustanova kulture sa 74-godišnjom tradicijom uspešnog rada i delovanja. Odgovornim kreiranjem kulturne politike i doslednom realizacijom predviđenih programa Muzej doprinosi kreiranju i očuvanju kulturnog identiteta i turističkog razvitka naše zemlje. Muzej u Smederevu je ustanova zavičajnog tipa i kompleksnog karaktera koja predmete čuva u okviru nekoliko zbirki: arheološkoj, numizmatičkoj, istorijskoj, etnološkoj, umetničkoj, paleontološkoj (prirodnjačkoj) i zbirci savremene umetnosti. Posebno se ističe projekat „Festival prirodnjačkog filma“, koji predstavlja prvi festival ovog tipa u Srbiji. Izuzetan poduhvat Muzeja predstavlja i izrada aplikacije za mobilne uređaje „Muzej u Smederevu“, koja je nastala kao rezultat projekta „Digitalizacija kulturne baštine smederevskog kraja“. Projekat je realizovao Muzej u Smederevu u saradnji sa Matematičkim institutom SAN-u. U okviru izložbene delatnosti realizovano je sedam izložbi od kojih su posebno zapažene izložbe: „Put na Istok kralja Milana Obrenovića: hadžiluk i kultura Orijenta na srpskom dvoru“ i „Rukopisna srednjovekovna baština Brankovića“. Zapažena je izložba savremene umetnice Lane Vasiljević „Sinhronicitet/Monougao2“.  Povodom Dana Muzeja u Smederevu je otvorena i gostujuća umetnička i edukativna izložba „Kako pamtimo vladare“ iz Narodnog muzeja Srbije. „Meksiko u istorijskoj štampi Srbije“ je izložba svečano otvorena u okviru tradicionalne manifestacije Smederevska jesen kao rezultat međunarodne saradnje sa Ambasadom Meksika. Pored ove još jedna međunarodna izložba je obeležila prethodnu godinu, a to je „13. Međunarodni salon umetničke fotografije – Smederevo 2023“. Pored ovoga organizovane su i brojne edukativne radionice, predavanja, promocije i koncerti.

Za kategoriju 3) pojedincu ili autorskom timu za izuzetne rezultate u periodu od januara 2023. do decembra 2023. godine, Komisiji je dostavljeno trinaest prijava:

  1. Tanja Vićentić, Narodni muzej Aranđelovac, projekat „Učitaj, saznaj i sačuvaj“
  2. Milica Jakovljević, Vojni muzej Beograd, izložba „Hartija jednog vremena nemačka ratna propaganda od 1941-1944“
  3. Snežana Cvetković,  Muzej u Smederevu i Dejan Vukelić, matematički institut SANU, izložba „Put na Istok kralja Milana Obrenovića: hadžiluk i kultura Orijenta na srpskom dvoru“
  4. Autorski tim Muzeja Vojvodine Aleksandar Medović, Aleksandar Antunović, Filip Forkapić i Ildiko Medović,  izložba „ Pšenica od njive do trpeze“  
  5. Jelena Erdeljan, monografija izložbe Muzeja žrtava genocida „Slike monahinje Marije – Sveti novomučenici jasenovački u svetlosti vaskrsenja“
  6. Dragana Vučićević, Prirodnjački muzej, izložba „Priroda i jezik“
  7. Jelena Knežević, Medija centar „Odbrana“, izložba „Sedam decenija posvećenosti  Galerije Doma vojske 1953-2023“
  8. Aleksandra Savić, Prirodnjački muzej i Snežana Jarić, Institut za biološka istraživanja „Siniša Stanković“ izložba „Hilandarski medicinski kodeks i srpska srednjovekovna medicina“
  9. Bojana Topalović i Roksanda Aleksić iz Narodnog muzeja Šumadije i Goran Milosavljević iz Istorijskog arhiva Šumadije, izložba „Knez Mihailo rođen u Kragujevcu“
  10. Dragana Garić Jovičić, Muzej Vojvodine, izložba „Boško Petrović – Skice za velika dela“
  11. Mirjana Savić, Narodni muzej Kraljevo  i Ljubinka Škodrić, Institut za savremenu istoriju Beograd, izložba„Deca u ratu – srpski izbeglički domovi u Mataruškoj Banji 1942-1944.“
  12. Sara Sopić i Mirjana Slavković, Muzej Jugoslavije, izložba „Ježeva kućica izmišljanje boljeg sveta“  
  13. Nataša Knežević i Rajka Grubić, Narodni muzej Zrenjanin, izložba „Agrarno nasleđe Banata“.

U ovogodišnjoj konkurenciji našlo se trinaest kvalitetnih projekata. Sve pomenute izložbe tematski su dobro promišljene, elegantno dizajnirane i postavljene na moderan način, a stalne postavke nadgrađene upotrebom digitalnih tehnologija i medija.

I ove godine se tako pred Komisijom našao težak zadatak. Prilikom izbora najboljeg predloga za nagradu u ovoj kategoriji posmatrana je kompletna slika projekta/izložbe – analiziran je muzeološki pristup autora, izgled i sadržaj kataloga/monografije/vebsajta, prateći programi – edukativne radionice, predavanja, drugi događaji i način promovisanja. Na osnovu svega ovoga Komisija je u ovoj kategoriji dodelila tri nagrade:

Dobitnici nagrada su:

  1. Na preporuku Ane Panić, muzejske savetnice Muzeja Jugoslavije nagradu je dobila Tanja Vićentić, za projekat Narodnog muzeja u Aranđelovcu „Učitaj, saznaj i sačuvaj“
  2. Na osnovu preporuka koje su dostavili: Sanja Petrović Todosijević, Institut za Noviju istoriju Srbije, Gordan Bojković, Narodni muzej Požarevac, Milan Koljanin, memorijalni kompleks Staro Sajmište,Aleksandra Novakov, Matica srpska, Lela Pavlović Istorijski arhiv Čačak i Aleksandra Orašanin, Filološki fakultet u Beogradu,  nagradu su dobile Mirjana Savić i Ljubinka Škodrić, za izložbu Narodnog muzeja u Kraljevu „Deca u ratu – srpski izbeglički domovi u Mataruškoj Banji 1942-1944.“
  3. Na osnovu preporuka koje su poslali: Aleksandar Marušić, Muzej rudničko-takovskog kraja, Zorica Stopić Petrović, Narodni muzej Aranđelovac, Mirjana Mihailović, Institut za biološka istraživanja „Siniša Stanković“, Branislava Jordanović, Pedagoški muzej i Dušica Grbić, Biblioteka Matice srpske, nagradusu dobile Aleksandra Savić i Snežana Jarić, za izložbu Prirodnjačkog muzeja „Hilandarski medicinski kodeks i srpska srednjovekovna medicina“  

Izložba „Učitaj, saznaj i sačuvaj“ predstavlja digitalizaciju i prezentaciju Zbirke skulptura u parku Bukovičke banje. Višegodišnji je projekat Narodnog muzeja u Aranđelovcu, autorke Tanje Vićentić. Kroz izložbu je sprovedeno multidisciplinarno istraživanje, koje je iznedrilo dragoceni materijal za kreiranje sadržaja vezanih za zbirku skulptura u parku, kroz korišćenje novih tehnologija. Time se muzejska publika edukuje na savremeni način i približava joj se zaboravljeno kulturno nasleđe. Mlađoj publici se posebno pruža podrška u razumevanju umetnosti i podstiču se na kreativnost i stvaranje. Posebno se ističe uticaj na podizanje svesti o važnosti očuvanja kulturne baštine kao suštine ličnog i nacionalnog identiteta. Pored njih realizacijom ovog projekta i brojnim turistima koji posećuju Bukovičku banju omogućiće se dostupnost digitalizovanom materijalu. Zbirku skulptura u parku Bukovičke banje čini 78 dela jugoslovenskih i inostranih vajara druge polovine 20. veka, ali i skulpture značajnih imena savremene umetničke scene prve polovine 21. veka. Procesu digitalizacije i prezentacije  prethodilo je obimno naučno istraživanje autorke i prikupljanje bogatog materijala o vajarima i umetničkim delima – arhivska dokumenta, stare fotografije, videi, novinski članci, kao i snimanje intervjua sa živim umetnicima. Projekat je osmišljen tako da izrada veb sajta i aplikacije omogući da se nakon prepoznavanja svake skulpture, korisniku pruže dodatne informacije koje sadrže naziv skulpture, podatke o autoru, vreme izrade i ostale podatke.

Izložbu „Deca u ratu – srpski izbeglički domovi u Mataruškoj Banji 1942-1944.“ autorki Mirjane Savić, muzejske savetnice Narodnog muzeja Kraljevo i dr Ljubinke Škodrić, više naučne saradnice Instituta za savremenu istoriju Beograd, prati i istoimena monografija. U okviru izložbe emitovana su i dva prateća dokumentarna filma snimljena sa nekadašnjim štićenicima domova. Izložbom i monografijom predstavljeno je zbrinjavanje izbegličke dece pristigle sa različitih teritorija okupirane i rasparčane Kraljevine Jugoslavije, u organizaciji Komesarijata za izbeglice i preseljenike, uz podršku vlasti i Crvenog krsta. Time je Mataruška Banja postala jedno od najznačajnijih humanitarnih centara u Srbiji tokom Drugog svetskog rata. Od 3. juna 1942. do 29. novembra 1944. godine u Srpskim izbegličkim domovima u Mataruškoj Banji utočište je pronašlo preko 3445 mališana, od kojih je 56 preminulo. Detaljno su predstavljeni svi aspekti izbegličkog života dece. Autorke su uspele da temu izbeglištva učine vidljivom i prepoznatom kod široke publike. Prikazale su svakodnevni život dece i njihovih staraoca tokom Drugog svetskog rata u izbegličkim domovima Mataruške Banje. Ova važna tema godinama je bila marginalizovana i po prvi put je javnosti prezentovana po najvišim muzejskim kriterijumima i standardima. Uz izložbu je objavljena i monografija koja opisuje funkcionisanje izbegličkih domova i predstavlja nezaobilaznu literaturu u rekonstrukciji života najosetljivije kategorije stanovništva – dece, u vihoru ratnih dešavanja. Poseban je utisak nade i humanosti nad svim strahotama rata. Pregršt fotografija iz ličnih i muzejskih arhiva i muzejski eksponati svedoče o teškoj situaciji u kojoj su se ova deca našla. Multimedijalni koncept izložbe je video zapisom sa intervjuima direktnih svedoka doprineo posebnom emotivnom utisku na izložbi.

 „Hilandarski medicinski kodeks i srpska srednjovekovna medicina“  autorki dr Aleksandre Savić i dr Snežane Jarić u Galeriji Prirodnjačkog muzeja na Kalemegdanu je izložba čija se vrednost ogleda u multidisciplinarnom muzeološkom pristupu samoj temi, kako tokom istraživanja, pripreme i realizacije izložbe, tako i programskim aktivnostima tokom njenog trajanja. Svojim sadržajem pružila je nova saznanja i ukazala na zaboravljene istorijske vrednosti srpske srednjovekovne medicine. Pred posetiocima je bio prikazan početak nastanka same medicine, od nastanka ljudskog roda do današnjih dana. Predstavljena je medicina starog i srednjeg veka, kao i medicinska dostignuća brojnih civilizacija tokom istorije. Ovaj deo izložbe prezentovan je štampanom građom, tekstualnim prikazima, kao i fotografijama, kao i jednim originalnim mermernim eksponatom – kurna, koja je imala funkciju umivanja i održavanja higijene.

U drugoj tematskoj celini predstavljena je medicina srednjeg veka u srpskim zemljama u periodu vladavine Nemanjića, kao i naučna medicina koju su na srpskim dvorovima primenjivali školovani lekari sa medicinskih univerziteta i osnivanje prvih srpskih bolnica u okviru manastira. Opisani su prvi lekari i farmaceuti na teritoriji srpskih zemalja. Izloženi su izuzetno retki medicinski eksponati iz oblasti hirurgije sa područja Srbije.

U trećoj tematskoj celini prikazani su najznačajniji dokumenti srpske srednjovekovne medicine i izloženo je fototipsko izdanje Hilandarskog medicinskog kodeksa u štampanom i digitalnom obliku. Kodeks predstavlja jedinstveni zbornik sačuvanih medicinskim i farmaceutskih spisa.

Kao zasebna celina predstavljen je Farmakološki spis, koji opisuje izradu prostih i složenih lekova biljnog, životinjskog i mineralnog porekla. Na izložbi su predstavljene lekovite, začinske i toksične biljke koje se i danas koriste.

Izložbu prati istoimena reprezentativna, bogato ilustrovana monografija. Realizovani šrojekat je od izuzetnog značaja jer je sa naučnog aspekta predstavljena istorija srpske medicine, farmacije i botanike.

Realizacijom svih prijava, i nagradom izdvojeni dobitnici su pokazali koliko su u radu svakog muzealca važni: sistematičan muzejski rad – od prikupljanja do izlaganja, otvorenost ka primeni različitih izraza u interpretaciji i prezentaciji muzejskog nasleđa, prilagodljivost i umerenost u korišćenju novih tehnologija, te okrenutost savremenoj publici i njenim potrebama.

Predsednik Komisije

za dodelu nagrada i priznanja MDS

______________________________

 Čarna Milinković

U Nišu, 30. septembra 2024.